Ό,τι κάνουμε έχει συνέπειες. Εάν τρώμε πολύ θα παχύνουμε, εάν τρώμε λιγότερο από όσο πρέπει θα αδυνατήσουμε. Εάν παίζω μπάλα στο σαλόνι, οι γονείς μου θα μου την πάρουν. Μαθαίνουμε πως οι πράξεις μας ακολουθούνται από συνέπειες όταν είμαστε παιδιά, μέσω της οριοθέτησης την οποία παρέχουν οι γονείς μας. Υπάρχουν περιπτώσεις όμως, στις οποίες ο γονέας, προσπαθώντας με την αγάπη του να προστατέψει το παιδί του από αρνητικές εμπειρίες, του στερεί εν αγνοία του πολύτιμα μαθήματα για την ζωή του.
Οι φυσικές συνέπειες είναι εκείνες οι οποίες ορίζονται από τον ίδιο τον φυσικό κόσμο. Εάν το παιδί δεν φάει το φαγητό του, διότι δεν του αρέσει και προτιμάει να φάει κάτι άλλο, θα πεινάσει. Εάν στο σουπερμάρκετ τρέχει και πέσει πάνω σε ένα καρότσι, θα πονέσει. Εάν δεν προσέχει πού βάζει τα παιχνίδια του, θα τα χάσει. Αυτά και άλλα είναι πολύτιμα μαθήματα για τις συνέπειες των πράξεών του, όταν λειτουργεί αυτόνομα και χωρίς την καθοδήγηση και βοήθεια των γονέων του, όπως θα γίνεται και στην ενήλικη ζωή του. Φυσικά οι γονείς θα παρέμβουν όπου απειλείται η υγεία του ή η ακεραιότητά του, όπως όταν θα τρέξει στο δρόμο. Ο καλύτερος τρόπος να μάθει το παιδί για τις φυσικές συνέπειες, είναι έπειτα από αυτές να του εξηγηθεί ξεκάθαρα ποια ήταν η πράξη του η οποία έφερε τον πόνο, την ταραχή και τα άλλα δυσάρεστα συναισθήματα τα οποία μπορεί να νιώσει. Είναι σημαντική η διαφοροποίηση των πλαισίων μέσα στα οποία συμβαίνουν οι συνέπειες. Το τρέξιμο θα οδηγήσει σε πόνο εάν γίνεται στο σουπερμάρκετ όπου κινούνται καρότσια, όχι όμως και όταν παίζει με τους φίλους του στο γήπεδο ή στην αυλή.
Οι λογικές συνέπειες εφαρμόζονται από τους γονείς όταν η συμπεριφορά του παιδιού θα επιφέρει ανεπιθύμητες ή επικίνδυνες φυσικές συνέπειες, ή όταν δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή. Η καλύτερη εφαρμογή γίνεται όταν οι γονείς προειδοποιούν το παιδί από πριν πως ‘όταν… τότε’. Για παράδειγμα, ‘όταν χτυπάς τον αδερφό σου, θα μείνεις μόνος σου στο δωμάτιό σου για μία ώρα’. Το παιδί έτσι γίνεται ουσιαστικά ελεύθερο να επιλέξει εάν θα ακολουθήσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά ή όχι. Μαθαίνει για την υπευθυνότητά του στις δράσεις του, και πως δεν ωφελεί να κατηγορεί κάποιον άλλον. Στο παραπάνω παράδειγμα, θα μπορούσε να ανταποκριθεί στα πειράγματα του αδερφού του με ποικίλους τρόπους: να φύγει από τον χώρο, να ζητήσει βοήθεια από τους γονείς του κτλ, επέλεξε όμως να ενδώσει στο θυμό του και να χειροδικήσει. Στην περίπτωση των λογικών συνεπειών, οι γονείς θα πρέπει να είναι υπομονετικοί και ψύχραιμοι κατά την επιβολή και επιμονή τους σε αυτήν, καθώς η υποχώρησή τους στις αντιδράσεις του παιδιού, του μαθαίνει πως δεν υπάρχουν συνέπειες στις πράξεις του.
Στην πραγματικότητα, όταν το παιδί μάθει να ξεχωρίζει ποιες συνέπειες των πράξεών του είναι φυσικές και ποιες είναι λογικές, το βοηθάμε να επιθυμεί να συμμορφωθεί στους κανόνες του φυσικού και κοινωνικού κόσμου, αντί να νομίζει πως ‘έτσι πρέπει να κάνει διότι έτσι είπε η μαμά ή ο μπαμπάς’. Εάν σαν ενήλικας έχει μάθει πως δεν χρειάζεται να σχεδιάζει λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειες των πράξεών του, διότι οι γονείς του τον προστάτευσαν από αυτές, θα χρειαστεί στην αρχή της αυτόνομης ζωής του να μάθει με έκπληξη και προσπάθεια αλλαγής των όσων ήδη ξέρει, αυτά τα οποία θα μάθαινε σαν παιδί μέσα από την καθημερινότητά του. Αυτή είναι και η απώτερη προστασία την οποία μπορούν να προσφέρουν οι γονείς, την προετοιμασία για μια άνετη ψυχικά ζωή όταν το παιδί τους θα αυτονομηθεί.
