Η ψυχολογία υγείας αποτελεί διεθνώς την πιο πρόσφατη εξέλιξη στην σφαιρική αντιμετώπιση του χρόνιου πάσχοντα με στόχο την ιατρική του αποκατάσταση και την βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Χρησιμοποιεί σαν μέθοδο το γεφύρωμα ανάμεσα στην διχοτομία «νου και σώμα» πιστεύοντας πώς σημαντικό ρόλο για την ανεύρεση της αιτία, της αντιμετώπισης αλλά και για την θεραπεία της ασθένειας έχει ο τρόπος που ο κάθε ασθενής σκέπτεται, αισθάνεται ή συμπεριφέρεται στην ζωή του.

Η ψυχολογία υγείας σαν επιστήμη αντιμετωπίζει τον ασθενή ολιστικά και άρα υποθέτει οτι η ασθένεια μπορεί να προκληθεί από ένα σύνολο συντελεστών και όχι μόνο από έναν. Η ψυχολογία του ασθενή μπορεί να έχει ενεργώ ρόλο στην δημιουργία, στην εξέλιξη, στην πρόγνωσή αλλά και στην θεραπεία μιας ιατρικής νόσου.

Το 1978 οριστικοποιήθηκε σε συνέλευση απο την Εθνική Ακαδημία Επιστημών των Η.Π.Α ο όρος «Συμπεριφορική Ιατρική» ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά ένα διεπιστημονικό πεδίο με εξειδικευμένες ειδικότητες που ασχολούνται με την ανάπτυξη γνώσεων και τεχνικών με στόχο να συμβάλλουν στην κατανόηση της σωματικής υγείας, στους βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες που δημιουργούν αλλά και θεραπεύουν την νόσο. Η φιλοσοφία της συμπεριφορικής ιατρικής θεωρείται η βασικότερη και η πιο σύγχρονη εξέλιξη στην ολιστική αντιμετώπιση των ιατρικών παθήσεων. Ειδικότητες όπως ο Ψυχολόγος Υγείας , είναι αναπόσπαστο επιστημονικό δυναμικό της Συμπεριφορικής Ιατρικής και βασικό στόχο έχουν να αντιμετωπίσουν τον ασθενή και την νόσο του σφαιρικά προσφέροντας στην αξιολόγηση της ιατρικής πάθησης, στην διάγνωση, στην θεραπεία, στην πρόληψη και στην αποκατάσταση του ιατρικού προβλήματος.

Συνοψίζοντας ο ψυχολόγος υγείας ξεχωρίζει από τις άλλες ειδικότητες της ψυχολογίας και επιλέγεται ως πλέον κατάλληλη σε ιατρικά θέματα.
Είναι η ειδικότητα που αναγνωρίζεται η χρήση της σε νοσοκομειακές κλινικές ως μέλος της ιατρικής ομάδας και όχι σε ψυχιατρικές κλινικές. Από τον ορισμό της (Mattarazzo, 1980) είναι η ειδικότητα της ψυχολογίας με τους εξής στόχους:

1) την προώθηση και διατήρηση των συμπεριφορών υγείας που οδηγούν σε χρόνιες παθήσεις ( διαχείριση συναισθημάτων όπως άγχος, θυμό, θλίψη, απώλεια βάρους, αύξηση της άσκησης, διακοπή καπνίσματος, χρήσης αλκοόλ ή ουσιών, κλπ)

2) την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών παραγόντων στην αιτιοπαθολογία ιατρικών νοσημάτων (π.χ χειρουργικές επεμβάσεις χρόνιων παθήσεων, παχυσαρκία, κακοήθεια, καρδιοπάθεια, διαβήτης, νευρολογικά, γαστροεντερικά κλπ)

3) την εκπαίδευση και την αντιμετώπιση για τις ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις που δημιουργεί μια ασθένεια (πχ. Κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, οικογενειακά προβλήματα κλπ)

4) την κατασκευή πολυδύναμων ιατρικών προγραμμάτων παρέμβασης σε ιατρικά τμήματα με στόχο την προαγωγή, πρόληψη και την αποκατάσταση της υγείας.

Ποια είναι η επίδραση ενός ιατρικού προβλήματος στην ψυχολογία;

Η ψυχολογικές επιδράσεις μιας χρόνιας νόσου είναι ένα σύνηθες φαινόμενο που παρατηρείται στα λεγόμενα των ασθενών όταν περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο νιώθουν οτι η ασθένεια έχει καταβάλει την ζωή τους.

Έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί έδειξαν πώς συχνά μια χρόνια ασθένεια δεν επιτρέπει στον ασθενή να έχει την ζωή με τους ρυθμούς και τις συνήθειες που είχε υιοθετήσει, μειώνει κατά πολύ την ικανότητά του στον εργασιακό χώρο (Riggie, 1990), και κάποιες φορές, αν υπήρχε προδιάθεση οδηγεί σε υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, (Dworkin et al, 1990).

Είναι πιθανό ο ασθενής να επηρεαστεί στην ψυχική του σφαίρα με επιδράσεις όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, απομόνωση, φόβο για το μέλλον, και απώλεια της ευχαρίστησης που απορρέει από διαφορετικές καθημερινές δραστηριότητες, (Ogden, 1996).

Σύμφωνα με τα παραπάνω μπορεί να ισχυριστεί κανείς πως η χρόνια νόσος πέρα από μια δυσάρεστη οργανική εμπειρία, είναι μια εμπειρία που επηρεάζει την ψυχολογία, την διάθεση αλλά και γενικότερα την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Συχνά ένα ιατρικό πρόβλημα δημιουργεί συνωδά προβλήματα που χρειάζονται ψυχολογική στήριξη και αντιμετώπιση:

  • Κατάθλιψη
  • Αγχώδεις διαταραχές
  • Κρίσεις πανικού
  • Φοβίες
  • Διαταραχές της Σίτισης
  • Διαταραχή στις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις

Είναι σημαντικό όμως να κατανοηθεί οτι κάθε άνθρωπος που πάσχει απο μια ιατρική νόσο, δεν σημαίνει οτι έχει μια ψυχική νόσο όπως για παράδειγμα οι προαναφερόμενες.

Η παρέμβαση του ψυχολόγου υγείας δεν έχει στόχο να κατηγοριοποιήσει τους ασθενείς σε ψυχικά υγιείς και μή. Συχνά καλείται απο το θεράποντα ιατρό στο στάδιο της της διάγνωσης για πρόληψη, να στηρίξει τον ασθενή έτσι ώστε να μην φορτιστεί από τις αλλαγές που φέρνει ένα ιατρικό πρόβλημα και αναπτύξει ψυχολογικές επιπτώσεις.